autor: KEVIN WRIGHT, DVM
Tłumaczenie: lek. wet. Przemysław Łuczak
Przyczyny
Inwazja Ophionyssus natricis występuje powszechnie u węży, okazjonalnie u jaszczurek. Ophionyssus acertimus jest typowym roztoczem jaszczurek, rzadko atakującym węże. Pośród roztoczy i kleszczy atakujących gady rozróżniamy ponad 200 gatunków.
Ophionyssus natricis jest najbardziej poznanym patogenem w stosunku do innych roztoczy. Posiada prosty cykl rozwojowy i jest partenogenetyczny. W sprzyjających warunkach pojedyncza samica jest w stanie wydać na świat tysiące młodych.
Pacjenci w grupie ryzyka
Wszystkie gatunki węży i jaszczurek. Najczęściej u węży odłowionych z naturalnego środowiska, lub przebywających stale lub okresowo pośród innych gadów (np. importowane, zakupione na wystawach lub sklepach zoologicznych).
Objawy
Gad często przebywa w basenie z wodą w której mogą unosić się czarne punkciki. Można zaobserwować małe czarne punktu poruszające się po terrarium lub zwierzęciu, często w okolicy oczu i pyska lub fałdach skóry pod żuchwą. Zdarza się, że pasożyty mogą przechodzić na skórę opiekuna podczas trzymania zwierzęcia lub czegokolwiek z jego zbiornika hodowlanego. U wielu osobników mogą pojawić się problemy z linieniem. Może pojawić się obrzęk oczu na skutek umiejscowienia się roztoczy pod okularem. Często zwierzę jest rozdrażnione i ma obniżony apetyt.
Czynniki predysponujące do zachorowania
Roztocza potrzebują ciepła i umiarkowanej wilgotność do linienia i wzrostu. W znacznej mierze są wyznacznikiem słabych warunków higienicznych i zaniechania kwarantanny. Są wektorami wielu chorób transmitowanych przez krew, a ich obecność często towarzyszy innym współistniejącym problemom zdrowotnym.
Zalecana diagnostyka
Wraz z wężem należy dostarczyć wyłowiony materiał z basenu. Obecność roztoczy łatwo potwierdzić już nawet w niewielkim powiększeniu, jednak o ich dokładniejszej przynależności gatunkowej może nam powiedzieć tylko specjalistyczne laboratorium. Czarne lub szare osobniki to wysoce prawdopodobny Ophionyssus natricis, czerwone zaś mogą być swędziki lub Ophionyssus acertinus.
Pułapki z klejem wykorzystywane do łapania karaluchów, umieszczone w zbiorniku pod nieobecność węża mogą ułatwić zebranie materiału do oceny dla lekarza weterynarii.
Zeskrobina skórna może być niezbędna w wypadku niektórych gatunków umiejscawiających się pod skórą.
Działania prewencyjne i interwencyjne
Izolacja wszystkich zbiorników w których stwierdzono inwazje roztoczy następującymi metodami:
– taśma klejąca dwustronna przy wylotach i otworach wentylacyjnych w celu wyłapywania osobników próbujących się wydostać
– zalanie zbiornika wodą – sprawdza się w małych, plastikowych pojemnikach lub akwariach. Można też taki pojemnik z wodą umieścić w większym zbiorniku. Należy też dodać kilka kropli detergentu, aby zmniejszyć napięcie powierzchniowe płynu i sprawniej utopić roztocza.
– pestycydy – użyj na półce i podłodze wokoło zbiornika hodowlanego sprayu przeciwko roztoczom lub sprayu z fipronilem. Pamiętaj aby utrzymać dobrą wentylację w pokoju, aby opary nie zaszkodziły twoim gadom.
Następnym krokiem jest sprawdzenie reszty utrzymywanych gadów, gdyż roztocza są w stanie pokonywać zaskakująco dalekie dystanse. Każdorazowe stwierdzenie obecności tych pasożytów w zbiornikach powinno być traktowane w sposób wymieniony powyżej.
Dokładnie czyścimy wszystkie terraria w których stwierdziliśmy roztocza, wyrzucamy cały substrat z terrariów oraz cały materiał organiczny (korzenie, konary). Jak wspomniano już wyżej, pojedynczy roztocz jest w stanie wydać na świat kilka tysięcy potomstwa w skali kilku miesięcy. Warto więc zadać sobie pytanie czy pozostawienie dekoracji warte jest ryzyka wybuchu inwazji.
Jeżeli już bardzo chcesz zatrzymać element dekoracyjny to umieść go w plastikowym worku, który wcześniej opryskałeś od wewnątrz pestycydem. Zamknij worek szczelnie i odstaw w odosobnionym miejscu na tydzień. Po tym czasie wyjmij i umieść w ciepłej wodzie. W gorących miesiącach można rozważyć wykorzystanie temperatury zamiast pestycydów poprzez umieszczenie worka na słońcu i wytworzenie w środku temp. rzędu 48 stopni Celsjusza i ekspozycja na ta temperaturą na kilka godzin.
Czyścimy wszystkie zbiorniki wodą z detergentem, nie zapominając o okolicy zbiorników. Używamy jako podłoża łatwych do sprzątnięcia ręczników papierowych lub gazet i nie umieszczamy wyposażenia które jest porowate (umożliwiające skrycie się roztoczy). Ten reżim sanitarny powinien utrzymywać się do 3 miesięcy.
Kwarantanna
Dobór rodzaju i sposobu przeprowadzenia kwarantanny warto uzgodnić z lekarzem weterynarii. Każdego nowego osobnika w naszej hodowli powinno umieszczać się na 30 minut w płytkiej wodzie i dokładnie obejrzeć pod kątem roztoczy. Monitoring zwierzęcia i zbiornika hodowlanego powinien trwać około 60 dni.
Odpowiednia higiena
Obsługą zwierząt porażonych roztoczami zajmij się dopiero po ukończeniu wszystkich czynności na zwierzętach zdrowych. Po kontakcie z gadem umyj dokładnie ręce mydłem i wytrzyj papierowym ręcznikiem.
Jeszcze raz powtórzę: nigdy nie bierz do ręki zdrowego zwierzęcia jeśli wcześniej miałeś kontakt z chorym. Prysznic i zmiana ubrania są wskazane jeśli chodzi o zredukowanie ryzyka rozprzestrzeniania się infekcji
Zalecenia weterynaryjne
Akaracydy – należy pamiętać, że wiele środków na pchły i kleszcze wykorzystywanych w terapii psów i kotów mogą być toksyczne dla gadów. Wykorzystanie takiego środka zawsze skonsultuj z lekarzem weterynarii, gdyż np. iwermektyna może spowodować śmiertelny paraliż u żółwi. Pamiętaj, aby zwierzę przed farmakoterapią było dobrze nawodnione. Umieść je wpierw na 30 minut w płytkiej wodzie by mogło się napić, a także usunąć część roztoczy, nast. Epnie wysusz zwierzę do sucha i podaj preparat.
Roztocza drapieżne również znajdują wykorzystanie, ale nie ma gwarancji, że wybiją całą populacje tych pasożytniczych.
Warto rozważyć badania dodatkowe jak badanie krwi , aby wykluczyć możliwe dodatkowe problemy zdrowotne. Pamiętajmy, że roztocza roznoszą różne choroby w tym IBD (choroba ciałek wtrętowych) u węży.
Dodatkowe leki będą wskazane, jeśli stwierdzi się dodatkowy problem zdrowotny
Rokowania
Dobre jeśli zachowana się wszystkie zalecenia dotyczące czyszczenia, dezynfekcji i odpowiedniej farmakoterapii i zasad kwarantanny.
Potencjał zoonotyczny
nie występuje